مطالعه زیست‌شناسی برای امتحانات نهایی

در این مقاله قصد داریم درباره درس زیست‌شناسی در امتحانات نهایی صحبت کنیم. همان‌طور که می‌دانید، زیست‌شناسی مهم‌ترین و پرحجم‌ترین درس برای دانش‌آموزان رشته تجربی به‌شمار می‌رود.

با توجه به ضریب و اهمیتی که دارد، این درس نقشی بسیار حیاتی و تأثیرگذار دارد؛ چه در کارنامه تحصیلی، چه در کنکور و حتی فراتر از آن نیز درباره آن صحبت خواهیم کرد.

یک نمره در درس زیست‌شناسی می‌تواند تغییر بزرگی در رتبه شما ایجاد کند.

پادکست مطالعه زیست‌شناسی برای امتحانات نهایی

بررسی بارم‌بندی زیست‌شناسی در پایه‌های مختلف

پایه دهم

در فصل اول، دو نمره اختصاص داده شده است. به‌طور طبیعی، از گفتارهای پایانی مانند انتقال مواد و انواع بافت‌ها، تعداد بیشتری سؤال مطرح می‌شود. فصل گوارش و جذب مواد که طولانی است، نمره قابل توجهی دارد.

فصل گازها دارای دو نمره، گردش خون سه و نیم نمره، تنظیم عصبی دو نمره، فصل «از یاخته تا گیاه» دو نمره، جذب و انتقال مواد در گیاهان یک و نیم نمره و فعالیت‌هایی که به‌طور کلی از مباحث درسی استخراج می‌شوند، دو و نیم نمره را به خود اختصاص می‌دهند.

البته این مورد متغیر است و ممکن است از هر فصلی سؤالی مطرح شود. اما این دو و نیم نمره معمولاً راحت‌تر به دست می‌آید؛ چرا که حجم فعالیت‌ها زیاد نیست و بار درسی بالایی ندارند.

به‌عنوان مثال، در فصل قلب فعالیت‌هایی مانند بررسی ساختار قلب و رگ‌ها، یا در فصل تبادل گازها بررسی عملکرد ریه‌ها، بسیار مهم هستند.

برای این بخش‌ها معمولاً نکاتی وجود دارد که حتماً از آن‌ها سؤال مطرح می‌شود، مانند شناور بودن در آب، یا مسیر ورود و خروج رگ‌ها در قلب، شکل و ساختار بافت‌ها و غیره.

پایه یازدهم

در پایه یازدهم، تفاوت چشمگیری در نمرات دیده نمی‌شود و تقریباً برای هر فصل تعداد مشخصی سؤال با بارم‌بندی معین وجود دارد. دلیل این امر مشابه بودن حجم دروس است.

نکته قابل توجه در پایه یازدهم این است که از فعالیت‌ها کمتر سؤال می‌آید. در جلسات مشاوره کنکور نیز معمولاً بر این موضوع تأکید می‌شود تا دانش‌آموزان زمان خود را متناسب با اهمیت هر بخش تنظیم کنند.

فصل‌های تنظیم عصبی، حواس، دستگاه حرکتی، ایمنی، تقسیم یاخته، تولیدمثل و پاسخ به محرک‌ها هرکدام دارای دو نمره هستند. تنها تفاوت این است که فصل تنظیم شیمیایی (هورمون‌ها) به دلیل کوتاه بودن، یک و نیم نمره دارد و فصل هفتم (تولیدمثل) به‌دلیل حجم بالا، دو و نیم نمره.

پایه دوازدهم

اما پایه دوازدهم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. نمرات این پایه تأثیر بسیاری در تراز و رتبه کنکور دارند. به‌طور تقریبی، هر نمره در زیست معادل هفت نمره در درس هویت اجتماعی محاسبه می‌شود.

بارم‌بندی در پایه دوازدهم به‌صورت مساوی و برای هر فصل دو و نیم نمره است. این پایه شامل ۸ فصل و در مجموع ۲۰ نمره است.

چگونه زیست‌شناسی را برای امتحانات نهایی مطالعه کنیم؟

همان‌طور که پیش‌تر گفته‌ایم، مطالعه زیست باید گفتار به گفتار و با درک عمیق مفاهیم صورت گیرد. تنها حفظ کردن مطالب کافی نیست. باید فرایندها را تحلیل کرده و درک کنید تا بتوانید بدون کتاب آن‌ها را توضیح دهید.

فهم مفهومی زیست به شما کمک می‌کند که در جلسه امتحان مطالب را به‌درستی روی کاغذ بیاورید.

برای شروع، یک گفتار را انتخاب و مطالعه کنید. این مطالعه باید فعال باشد؛ یعنی با هایلایت کردن کلمات کلیدی، بررسی تصاویر و یادداشت‌برداری از نکات مهم همراه باشد.

برخی تصاویر کتاب ممکن است توضیح کافی نداشته باشند، اما می‌توان سؤالات خوبی از آن‌ها طراحی کرد. بنابراین، بهتر است تصاویر را به‌خوبی بررسی کرده و نکات آن‌ها را یادداشت کنید.

در ذهن خود تصویرسازی کنید تا مطالب ماندگارتر شود. معمولاً یک مشاور کنکور تجربی نیز بر همین روش‌های مطالعه تأکید دارد و آن را کلید درک عمیق مفاهیم می‌داند.

برای اطمینان از جامع بودن مطالعه، می‌توانید از کتاب‌های کمک‌درسی استفاده کنید. اما تأکید می‌کنم که تثبیت تصاویر در ذهن بسیار مؤثرتر است. درباره خلاصه‌نویسی، در درس زیست پیشنهاد نمی‌کنم، اما نکته‌نویسی و حاشیه‌نویسی بسیار ضروری است.

اگر نوشتن برایتان زمان‌بر نیست، کنار خود کاغذ چک‌نویس داشته باشید و پس از مطالعه هر پاراگراف، آن را به زبان خود بازنویسی کنید. این کار تأثیر زیادی در یادگیری دارد.

پس از اتمام هر فصل، تمرین‌های تشریحی را حل کنید؛ به‌ویژه تمرین‌هایی از امتحانات نهایی سال‌های اخیر. بهتر است این تمرین‌ها در شرایطی مشابه آزمون نهایی (از نظر زمان و محیط) حل شوند.

سپس آزمون را تحلیل کنید؛ هم پاسخ‌های درست و هم غلط را بررسی کنید. علت درستی یا نادرستی هر پاسخ را مشخص کنید تا بتوانید روش مطالعه خود را برای فصل‌های بعد بهینه کنید.

در تحلیل پاسخ‌های تشریحی، به نحوه نگارش پاسخ نیز توجه کنید؛ گاهی ممکن است پاسخ را بدانید، اما به‌درستی ننویسید. بررسی کنید که پاسخ‌ها کوتاه بوده‌اند یا بلند، توضیح داده شده‌اند یا نه، تا بتوانید در امتحان اصلی بهترین روش نگارش را به‌کار ببرید.

فصل‌های مرتبط و روش مطالعه آن‌ها

برخی فصل‌ها به‌شدت به هم وابسته‌اند و باید در کنار هم مطالعه شوند. مانند فصل‌های ۵ و ۶ دوازدهم، یا فصل‌های ۱ و ۲ که مربوط به رونویسی و ترجمه هستند. برای دانش‌آموزان پایه دهم و یازدهم نیز فصل‌های گیاهی یا جانوری ارتباط مفهومی زیادی دارند.

بهتر است این فصل‌ها را با هم مرور کرده و جمع‌بندی نمایید. حتی مشاور کنکور انسانی نیز به داوطلبان پیشنهاد می‌کند که مباحث مرتبط را به صورت پیوسته و ترکیبی مطالعه کنند تا درک عمیق‌تری از مفاهیم به‌دست آورند.

نقش فعالیت‌ها در موفقیت در زیست

در مورد فعالیت‌ها نیز، پیشنهاد می‌کنم فایل کتاب راهنمای معلم را تهیه کرده و پاسخ‌های صحیح فعالیت‌ها را در کتاب یادداشت کنید. اگر این فعالیت‌ها را در طول سال انجام نداده‌اید، می‌توانید فیلم‌های مربوطه را نیز به‌صورت آنلاین مشاهده کنید.

دیدن این فیلم‌ها به تثبیت بهتر مطالب کمک می‌کند. حتی در جلسات مشاوره کنکور ریاضی نیز بر استفاده از منابع چندرسانه‌ای برای درک عمیق‌تر مفاهیم تأکید می‌شود.

نتیجه‌گیری: برنامه‌ریزی و استمرار، کلید موفقیت در زیست‌شناسی

در پایان، تأکید می‌کنم که زیست‌شناسی درسی نیست که شب امتحان مطالعه شود. حتماً از هفته‌ها قبل برای آن زمان بگذارید. روزهای آخر را فقط برای مرور و حل نمونه سؤالات سال‌های اخیر در نظر بگیرید. مطمئن باشید اگر برنامه‌ریزی خوبی داشته باشید، موفق خواهید شد.

سوالات متداول